නව අයවැය සහ ණය අඩු කිරීම: මූල්‍ය ඉලක්ක සපුරා ගැනීමට ශක්තිමත් ආදායම් ක්‍රියාකාරිත්වය තීරණාත්මකයි

​ශ්‍රී ලංකා රජයේ නවතම අයවැය ඇස්තමේන්තු අනුව, 2025 අයවැය ඉලක්ක අභිබවා යාමෙන් පසු, මධ්‍ය කාලීනව රාජ්‍ය ණය/ද.දේ.නි. අනුපාතය අඩු කිරීමට බලධාරීන් කැපවී සිටින බව පෙන්නුම් කරයි. ෆිච් රේටින්ග්ස් (Fitch Ratings) ආයතනය විශ්වාස කරන්නේ රජයේ මූල්‍ය ඉලක්ක සපුරා ගැනීම සඳහා අඛණ්ඩව ශක්තිමත් ආදායම් ක්‍රියාකාරිත්වයක් පවත්වා ගැනීම ප්‍රධාන වන බවයි. නොවැම්බර් 7 වැනිදා එළිදැක්වූ අයවැයෙන් 2026 වසර සඳහා ද.දේ.නි.යෙන් 5.1% ක අයවැය හිඟයක් ඉලක්ක කර ඇති අතර, එය 2025 වසර සඳහා රජය අපේක්ෂා කරන 4.5% ට වඩා පුළුල් අගයකි. පසුගිය වසරේ අයවැයේ 2025 සඳහා මුල් අයවැය හිඟ ඉලක්කය ද.දේ.නි.යෙන් 6.7% ක් වූ නමුත්, මාර්තු මාසයේදී ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල (IMF) විසින් 5.4% ක අඩු අගයක් පුරෝකථනය කරන ලදී. නවතම අයවැය පුරෝකථනය කරන්නේ පොලී ගෙවීමට පෙර ප්‍රාථමික ශේෂය 2026 දී ද.දේ.නි.යෙන් 2.5% ක අතිරික්තයක් ලෙස පවතිනු ඇති බවයි. මෙය 2025 සඳහා අපේක්ෂිත 3.8% ට වඩා අඩු වුවද, ශ්‍රී ලංකාවේ IMF වැඩසටහන යටතේ ඇති 2.3% ඉලක්කයට වඩා තවමත් ඉහළ අගයකි. රජය සිය මධ්‍ය කාලීන මූල්‍ය රාමුව යටතේ 2030 වන විට අයවැය හිඟය ද.දේ.නි.යෙන් 3.8% දක්වා අඩු කිරීමට ඉලක්ක කරයි. ​IMF වැඩසටහනේ දක්වා ඇති ප්‍රධාන මූල්‍ය සලකුණු අඛණ්ඩව සපුරාලීම බලධාරීන්ට ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රතිපත්ති සම්පාදන වාර්තාව වැඩිදියුණු කිරීමට උපකාරී වනු ඇත. සාර්ව ආර්ථික ස්ථායිතාවට ද මෙයින් ප්‍රතිලාභ ලැබෙනු ඇත. 2026 සඳහා වන නිල අයවැය හිඟ ප්‍රක්ෂේපණය, 2025 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී ෆිච් විසින් ශ්‍රී ලංකාවේ ශ්‍රේණිගත කිරීම ‘CCC+’ ලෙස ස්ථිර කරන විට අපේක්ෂා කළ ද.දේ.නි.යෙන් 4.6% ට වඩා පුළුල් වන අතර, ප්‍රාථමික අතිරික්තය සුළු වශයෙන් අඩුය. කෙසේ වෙතත්, 2025 වසරේ දක්වන ලද ඉහළ ක්‍රියාකාරීත්වය (එහිදී අප 5.4% ක අයවැය හිඟයක් සහ 2.4% ක ප්‍රාථමික අතිරික්තයක් අපේක්ෂා කළෙමු) හේතුවෙන්, ශ්‍රී ලංකාවේ ණය ගමන් මඟට ඇති බලපෑම එමඟින් ප්‍රතිවිරුද්ධ විය හැක. රජය අපේක්ෂා කරන්නේ ආදායම/ද.දේ.නි. අනුපාතය 2025 දී 15.9% සිට 2026 දී 15.4% දක්වා පහත වැටෙනු ඇති බවයි, නමුත් මෙය තවමත් 2026 සඳහා ෆිච්ගේ 15.3% ප්‍රක්ෂේපණයට වඩා ඉහළ අගයකි. ද.දේ.නි.ට අනුකූලව බදු ආදායම් වර්ධනය පවත්වා ගැනීමට අපොහොසත් වීම, කාලයත් සමඟ ශ්‍රී ලංකාවේ ණය පැතිකඩෙහි මූල්‍ය පීඩනයට හේතු විය හැක.​වාහන ආනයනවල ඉහළ යාමක් හේතුවෙන් මේ වසරේ ආදායම් ඉහළ ගිය පසු, රජය අපේක්ෂා කරන්නේ බාහිර වෙළඳාමෙන් ලැබෙන බදු 2026 දී 1.2% කින් අඩු වනු ඇති බවයි. එසේම, භාණ්ඩ හා සේවා බදු 3.5% කින් සහ ආදායම් බදු 8% කින් පමණක් ඉහළ යනු ඇතැයි ද රජය පුරෝකථනය කරයි. නාමික ද.දේ.නි. 7% ට වඩා වැඩි වනු ඇතැයි බලධාරීන් අපේක්ෂා කරන හෙයින්, භාණ්ඩ හා සේවා බදු ප්‍රක්ෂේපණය සාම්ප්‍රදායික එකක් ලෙස අපි සලකමු. මන්දයත් වැට් බදු ලියාපදිංචි කිරීමේ සීමාව අඩු කිරීම සහ බදු විගණන ක්‍රියාවලිය වැඩිදියුණු කිරීම වැනි නව ක්‍රියාමාර්ග ආදායම් වර්ධනයට සහාය විය හැකි බැවිනි. ආනයන වර්ධනයේ ඉහළ යාමක් ද ඉහළ බදු ගලා ඒමකට හේතු විය හැකි නමුත්, එවැනි අවස්ථාවක ශ්‍රී ලංකාවේ බාහිර ගිණුම් වලට අමතර පීඩනයක් ඇති විය හැකිය. 2025 දී පෙන්නුම් කළ ඉහළ ක්‍රියාකාරීත්වය අර්ධ වශයෙන් අඩුවෙන් වියදම් කිරීම හේතුවෙන් සිදු විය. එහිදී පොදු ආයෝජන/ද.දේ.නි. අනුපාතය, මුල් ඉලක්කය වූ 4% ට සාපේක්ෂව 3.2% ක් වූ අතර එය ඉලක්කයට වඩා සැලකිය යුතු ලෙස අඩු විය. සැලසුම් කළ ආයෝජන වියදම් ක්‍රියාත්මක කිරීමේ අඩුපාඩු, ආර්ථිකයේ වර්ධන විභවය දුර්වල කළ හැකි අතර, දිගුකාලීන මූල්‍ය ඒකාබද්ධ කිරීම වඩාත් අභියෝගාත්මක කළ හැකිය. එසේ වුවද, නවතම අයවැය මගින් ආයෝජන ඉහළ නැංවීමට සහ වර්ධනයට ප්‍රතිලාභ ලබා දීමට හැකියාව ඇති ක්‍රියාමාර්ග කිහිපයක් ඉස්මතු කරයි. මේවාට කොළඹ ජාත්‍යන්තර ගුවන්තොටුපළ පුළුල් කිරීම නැවත ආරම්භ කිරීම, මාර්ග සංවර්ධනය සඳහා රුපියල් බිලියන 342 (2026 ෆිච් ඇස්තමේන්තුගත ද.දේ.නි.යෙන් 1%) වෙන් කිරීම, ඩිජිටල් යටිතල පහසුකම් ඉදිකිරීම සඳහා බදු දිරිගැන්වීම් සහ යටිතල පහසුකම් ව්‍යාපෘති සඳහා රාජ්‍ය-පෞද්ගලික හවුල්කාරිත්වයන් භාවිතය වැඩි කිරීමට සැලසුම් කර ඇති නීති සම්පාදනය ඇතුළත් වේ.​ශ්‍රී ලංකාවේ ඉහළ රාජ්‍ය ණය ස්වෛරී ණය පැතිකඩෙහි ප්‍රධාන දුර්වලතාවයක් ලෙස පවතී. අපගේ ඔක්තෝබර් තක්සේරුවේදී, අපි පුරෝකථනය කළේ දළ පොදු රජයේ ණය/ද.දේ.නි. 2024 දී 100.5% සිට 2027 දී 96% ක් පමණ දක්වා පහත වැටෙනු ඇති බවයි. එය ‘CCC’ ශ්‍රේණිගත කිරීමේ කාණ්ඩයේ ස්වෛරී රාජ්‍යයන්ගේ මධ්‍යස්ථ අගය වන 74% ට වඩා තවමත් ඉහළ මට්ටමක පවතී. 2027 දී IMF වැඩසටහන නියමිත පරිදි අවසන් වීම සහ 2028 සිට ණය ආපසු ගෙවීමේ බැඳීම් ඉහළ යනු ඇතැයි අපේක්ෂා කිරීම, මධ්‍ය කාලීනව ණය අපේක්ෂාවන්ට මුහුණ දෙන අවදානම් වැඩි කරයි.